Զարթօնք Հայրենիքի Մէջ – 32 –
Յատուկ Հարցազրոյց Յայտնի Շինարար Եւ Ճարտարապետ Յակոբ Նազարեանի Հետ
ՔՐԻՍԹԻՆԱ ԱՂԱԼԱՐԵԱՆ
«Զարթօնք»ի Երեւանի Աշխատակից
Զարթօնք օրաթերթի «Զարթօնք հայրենիքի մէջ» խորագիրով հրապարակումներու հերթական հարցազրոյցը ԱՄՆ-ի մէջ բնակող յայտնի շինարար-ճարտարապետ Յակոբ Նազարեանի հետ է, ան օրեր առաջ կը գտնուէր հայրենիքի մէջ՝ Հայաստան։ Յակոբ Նազարեան ծնած է Հալէպ: Նախնական կրթութիւնը ստացած է տեղւոյն Կիլիկեան Վարժարանին մէջ: Շրջանաւարտ է Ամերկեան քոլէճէն։ 1957-ին ուսումը շարունակելու համար տեղափոխուած է ԱՄՆ, ապա Միջին Արեւելքի անապահով վիճակին պատճնառով, կ’որոշէ հաստատուիլ ԱՄՆ-ի մէջ։ Մասնագիտանալով ճարտարապետութեան բնագաւառէն ներս, կ’աշխատի տարբեր ընկերութիւններու մէջ, ապա կը հիմնէ «Նազարեան քընսալթինկ» ընկերութիւնը։
Կը ներկայացնենք պարոն Նազարեանի հետ հարցազրոյցը աբողջութեամբ։
Հ- Պարոն Նազարեան, նախ կը խնդրեմ ներկայացնէք կենսագրական մի քանի տուեալներ՝ ո՞ւր ծնած էք, ո՞ւր ուսանած, ե՞րբ տեղափոխուած էք ԱՄՆ։
Պ- Սիրո’վ։ Ծնած եմ Հալէպ։ Նախնական կրթութիւնս ստացած եմ հայկական դպրոցներէն, Հալէպի մէջ կար նաեւ Ամերիկեան քոլէճ, ուր շարունակած եմ ուսումս։ 1957 թուականին մեկնեցայ ԱՄՆ՝ բարձրագոյն կրթութիւնս շարունակելու, ճարտարապետութեան ճիւղին մէջ։ Աւարտելէն ետք, որոշեցի վերադառնալ Հալէպ, բայց նկատի առնելով Միջին Արեւելքի քաղաքական անկայուն վիճակը, ծնողներս ըսին՝ աւելի լաւ է այնտեղ մնամ։ Մի քանի տարի ետք, դարձեալ մտածեցի վերադառնալ, կրկին տագնապալի վիճակ էր եւ վերջնական մնացի Ամերիկա։
Հ- Ուսումը աւարտելէն ետք ի՞նչ գործունէութեամբ զբաղած էք, աշխատանքային ի՞նչ ճանապարհ անցած էք։
Պ- Առաջին աշխատանքս եղաւ աշխատիլ կառավարական ընկերութեան մը մէջ, որ կամուրջներ կը գծագրէր ու կը կառուցէր։ Մի քանի ընկերութիւն փոխելէ ետք, աշխատեցայ մասնաւոր ընկերութեան մը մէջ, անիկա ինծի համար մեծ պատասխանատւութիւն էր, այնտեղ մեծ փորձառութիւն ձեռք բերի։ Աշխատեցայ նաեւ հայկական ընկերութեան մը մէջ, ապա՝ հիւլէական հրթիռներու կայաններու վրայ, որուն համար կառավարութիւնը կու տար մասնաւոր արտօնութիւններ, զորս պէտք է գաղտնի պահէի։ Այսպիսով մեծ փորձառութիւն ունեցայ։
Հ- Յետոյ ստեղծեցիք ձեր շինարարական ընկերութիւնը։ Ինչպէ՞ս ստեղծուեցաւ անիկա։
Պ- 16 տարի աշխատեցայ ընկերութեան մը մէջ, որ աւելի շատ զտարաններ, հիւլէակայաններ կը կառուցէին Ամերկայի մէջ եւ անոր սահմաններէն դուրս։ Այն ժամանակ էր, երբ տեղի ունեցաւ Չեռնոպիլի աղէտը, անոր պատճառով հիւլէակայան կառուցելը կասեցուեցաւ։ 1985-էն սկսան փակել ընկերութիւնները։ Այդ ընթացքին որոշեցի ուզածս ընել՝ ստեղծել անձնական ընկերութիւնս։ Սկզբնական շրջանին յաճախորդ չունէի։ Վեց ամիս ետք սկսայ նայիլ, թէ ինչպէս կարելի է յաճախորդ որսալ։ Ուրիշ ընկերոջ միջոցով սկսայ կառավարական գործ առնել ու աշխատիլ։ 1986-ին ստեղծեցի իմ ընկերութիւնս՝ «Նազարեան քընսալթինկ» ։ Երբ առանձին գործ ունենաս, պէտք է խելքդ գործածես, պէտք է հասկնաս՝ ի՞նչ կրնաս յաճախորդին տալ եւ մրցակցիլ այլ ընկերութիւններու հետ։ Ես հասկցայ, թէ որն է զօրաւոր կէտս, ինչ կրնամ հրամցնել մեծ ընկերութիւններուն ու կառավարութեան, իմ փորձառութեամբս։ Առաջին անգամ պրոշիւր մը ստեղծեցի եւ վրան գրեցի, թէ ինչ կրնամ ընել։ Նախ սկսայ փոքր տուներ կառուցել, գծագրել, կամաց-կամաց համբաւս տարածուեցաւ ու մեծ ընկերութիւնները մօտեցան ինծի։ Ամենամեծ գործը, որ ըրի Լոս Անճլըսի մէջ բազմաթիւ դպրոցներ կային (մօտ 300), որոնց համար պէտք էր համակարգչային ցանց ստեղծուէր։ 4-5 տարի այդ գործի վրայ աշխատած եմ։
Հ- Պարոն Նազարեան, այժմ ձեր ընկերութիւնը քանի՞ աշխատակից ունի, ի՞նչ յաջողած նախագիծեր իրականացուցած էք։
Պ- Քանի որ ես ուզեցի որակի վրայ կեդրոնանալ, շատ քիչ աշխատող պահեցի։ Յաճախորդները իմ գաղափարներուս համար կու գային։ Ամենաշատը 5-6 աշխատակից ունէի։ Հայաստանի մէջ սկսանք Ալեք Մանուկեան փողոցի վրայ Ամերիկեան համալսարանի պիզնէս կեդրոնը կառուցել։ 60-70 հազար տոլար ծախսելէն ետք, արդիւնքը զէրօ էր, անկէ ետք մի քանի շինարարական ընկերութիւններու մէջէն զիս ընտրեցին, որպէսզի աշխատանքը կատարենք, վստահեցան իմ փորձառութեանս։ Այդպիսի աշխատանք աւարտին հասցնելու համար 3 տարի կը պահանջուի, բայց ինծի ըսին, որ 9 ամսէն պէտք է աւարտեմ։ Դժուարութեամբ վերջացուցինք։ Մենք, որ կ’ուզէինք ամէն ինչ ճիշտ ընել, խնդիրներ կ’ունենայինք, կողքը ուրիշ շինութիւն մը կը կառուցուէր, որակը ոչ այնքան համապատասխան, իրենք խնդիր չէին ունենար։ Ես կ’ըսէի, որ որեւէ զեղծարարութիւն չեմ ուզեր։ Ես եթէ սխալ գործէի, Ամերկեան կառավարութիւնը արտօնութենէն պիտի զրկէր զիս, որովհետեւ ինծի կը նայէին որպէս ամերիկացի ճարտարապետ։
Հ- Պարոն Նազարեան Հայաստանի մէջ նախագիծեր ունի՞ք, ուսումնասիրութիւն կը կատարէք ամէն օր կառուցուող շէնքերու ամրութեան, որակի մասին։
Պ-Ասիկա քիչ մը զգայուն հարց է, բայց շատ կարեւոր։ 1995-ին, երբ Հայաստան կու գայինք այս հարցերով զբաղելու, օդանաւի մէջ կը խօսէինք, որ եթէ դարձեալ Սպիտակի երկրաշարժի նման բան ըլլար, արդիւնքը շատ գէշ կ’ըլլար։ Ըսինք՝ ի՞նչ կրնանք ընել։ Որոշեցինք Երեւանի մէջ կառուցուած բարձրայարկ շէնքերը ձեւով մը զօրացնել, որ եթէ այդ տեսակ բան պատահի, ժողովուրդի կեանքը փրկենք։ Մենք աւելի մեծ ուշադրութիւն դարձուցինք ժողովուրդի կեանքը փրկելուն, ոչ թէ շէնքը պահելուն։ Անշուշտ, շէնքեր կան, որ երկրաշարժէն յետոյ ալ պէտք է շարունակեն աշխատիլ, պէտք է շատ ամուր կառուցել։ Ուրեմն որոշեցինք նախնական 1000 շէնք զօրացնել Երեւանի մէջ եւ գումարները պէտք է Համաշխարհային դրամատունէն ստանայինք՝ մօտ 250 միլիոն տոլար։ Դժբախտաբար, այն երկու հոգին, որոնք ինծի հետ էին, մահացան, ծրագիրը ձախողեցաւ։ Ես շատ կ’ուզեմ որ որակով շէնքեր կառուցուին, բնականաբար անիկա մեծ գումարներու կը կարօտի։ Վերջերս հանդիպում ունեցայ Կրթութեան եւ գիտութեան նախարար Արայիկ Յարութիւնեանի հետ, ան մտահոգութիւն յայտնեց, որ ցանկութիւն ունին դպրոցները զօրացնել։ Հիմա կ’աշխատինք այդ ուղղութեամբ։ Այն շէնքերը, որոնք պէտք է կառուցուին, պէտք է ըլլլան շատ ամուր։