Category: Յօդուածներ եւ Հարցազրոյցներ

Հայ ազգի իւրաքանչիւր ներկայացուցիչ քաջատեղեակ է Հայկական լեռնաշխարհում Ուրարտական պետութեան, ինչպէս նաեւ Մեծ Հայքի Երուանդունիների, Արտաշէսեանների, Արշակունիների եւ Բագրատունիների թագաւորութիւնների պատմութեան ընթացքում հայ ժողովրդի պետականաշինութեան եւ մշակութային զարգացման յաջողութիւնները:  

Հայկական լեռնաշխարհն ու հայ ժողովուրդն իր հազարամեակների դժուարին պատմութեան ընթացքում բազմիցս ենթարկուել են արտաքին թշնամու յարձակումներին, որոնց ընթացքում պատմական փառահեղ յաղթանակները կերտել է խիզախութեան եւ, յատկապէս, համաժողովրդական պայքարի շնորհիվ` ապահովելով Հայրենիքի ու հայ ժողովրդի ազատութիւնն եւ անկախութիւնը:

Համաշխարհային պատմական իրադարձութիւնները դասեր են տուել աշխարհի ժողովուրդներին եւ ապացուցել, որ իւրաքանչիւր ազգի անվտանգ գոյատեւման ու ազգային նպատակներին հասնելու յաջողուած գրաւականը պետութեան եւ ազգային կառոյցների համախմբուածութիւնն է:

Այդ առումով հայ ժողովրդի գոյատեւման ընթացքում միասնական պայքարի պատմական ցայտուն եւ վճռորոշ առաւել յիշարժան դրուագներից են, յատկապէս, Աւարայրի ճակատամարտն ու Սարդարապատի, Բաշ Ապարանի եւ Ղարաքիլիսայի հերոսամարտերը:

Աւարայրում հայ ժողովուրդը` որպէս առաջին քրիստոնեայ պետութեան կրող, պաշտպանելով սեփական գոյութիւնը, հաստատել են նաեւ հոգեւոր հաւատամքին նուիրական մնալու կամքը, իսկ Սարդարապատի, Բաշ Ապարանի եւ Ղարաքիլիսայի հերոսամարտերում յաղթանակներով, 543 տարի առաջ Կիլիկիայի հայկական թագաւորութիւնը կորցնելուց յետոյ, նաեւ հնարաւորութիւն է ստեղծել հայ ժողովրդի նորագոյն պատմութեան շրջանում հայ ազգային պետականութեան վերածննդին` 1918թ. մայիսի 28-ին հռչակելով առաջին անկախ Հայաստանի Հանրապետութիւնը:

Այս հերոսամարտերը վերահաստատել են, որ ազգային արժեքների` քրիստոնէութեան ու անկախութեան համար պայքարը հայ ժողովրդի համար բարձրագոյն արժէքներ են: Այն նաեւ ապացուցել է, որ հայն` իր հայրենասիրութեամբ, ազգային գիտակցութեամբ, ազատութեան եւ անկախութեան հանդէպ տենչանքով, ունի քրիստոնէական արժէքներով պարուրուած անկոտրում կամք, իսկ յաղթանակներն առաւել հեշտ է ձեռք բերել միմիայն միասնական ու համաժողովրդական պայքարի միջոցով:

Մայիսի 28-ին Հայաստանի առաջին անկախ հանրապետութեան հիմնադրմանը նախորդած Սարդարապատի, Բաշ Ապարանի եւ Ղարաքիլիսայի հերոսամարտերը վերը նշուած խօսքերի ապացոյցն է, ինչի արդիւնքում հայ ժողովուրդն արեամբ է ձեռք բերել սեփական պետականութիւն ստեղծելու եւ վերածնուելու իրաւունքը: Փոքրաթիւ ուժերի հերոսական պայքարով հայ ժողովուրդը կարողացաւ ստեղծել հայկական ազգային պետականութիւն, որի գոյութեան ընթացքում կառուցուեցին այն հիմնասիւները, որոնց շնորհիւ, անկասկած, այլեւս յարատեւելու է Հայաստանի Հանրապետութիւնն ու հայ ազգը:

Պատմական ժամակները փոխուել են, սակայն Հայաստանի Հանրապետութեան, Հայ եկեղեցու եւ Սփիւռքի հանդէպ արտաքին թշնամական նկրտումներն ու մարտահրաւէրները մնացել են անփոփոխ, աւելին` դրանք ստացել են նոր դրսեւորումներ:

Աշխարհաքաղաքական եւ տարածաշրջանային ներկայ զարգացումների պայմաններում հայ ազգային պայքարն ու նորօրեայ Սարդարապատի հերոսամարտերն առջեւում են դեռ: Հայ ազգի ներկայ եւ գալիք սերունդների համար կարեւոր է մեր նախնիների օրինակով ազգային խնդիրներում համազգային գաղափարներով ղեկավարուելու առաջնահերթութիւնը: Նոր յաղթանակների հասնելու համար այլեւս պահանջւում են համազգային նոր մօտեցումներ եւ համահայկական համախմբման անհրաժեշտութիւն:

Այդ առումով այսօր առաւել քան կարեւոր են համազգային զգօնութեան բարձրացումը, Հայրենիքի շուրջ համահայկական կառոյցների միասնականութիւնը: 

Առաջին հանրապետութեան անկախութեան հռչակումից անցել է աւելի քան 100 տարի, սակայն, Հայրենիքի հանդէպ ներկայիս մարտահրաւէրներին դիմագրաւելու նպատակով, Աւարայրի եւ Սարդարապատի հերոս հայորդիների ազգային նպատակների գաղափարական նուիրուածութեան օրինակն ուսանելի եւ ժամանակի պահանջ է դարձել իւրաքանչիւրիս համար:

Փառք ու պատիւ բոլոր այն հայորդիներին, որոնք հայ ժողովրդի պատմութեան ընթացքում եւ 20-րդ դարի սկզբում պատմական բարդ իրավիճակում համազգային ներուժի կենտրոնացմամբ իրենց պայքարն են մղել եւ ներդրումն ունեցել Հայաստանի առաջին անկախ հանրապետութեան հիմնադրման ու հայապահպանութեան գործում: 

Օգտուելով առիթից` ՀՀ ԶՈւ անունից սրտանց շնորհաւորում եմ հայկական պետականութեան վերածննդի` Հայաստանի առաջին անկախ հանրապետութեան հիմնադրման տարեդարձի կապակցութեամբ, բոլորին մաղթում խաղաղութիւն, բարօրութիւն, անկոտրում կամք եւ ազգային նպատակների իրականացում:

Գնդ. ԱԼԵՔՍԱՆ ՄՈՒՇԵՂԵԱՆ

Լիբանանի մէջ ՀՀ դեսպանութեան զինուորական կցորդ

 

Աջակցէ՛ ԶԱՐԹՕՆՔ-ին. Ապահովէ՛ Անոր Գոյերթը

Քաղաքականութեան մէջ եթէ կողմերը համաձայնեցնում են իրենց տեսակէտները կամ կողմերից մէկը յաղթող է եւ ուժի դիրքերից է խօսում, նա թելադրում կամ պարտադրում է համաձայնութեան տարբերակ, որը կարող է արտայայտուել բարի կամքի դրսեւորումով՝ պարտականութիւնների կատարումով, կամաց-կամաց տուգանքների վճարումով, հարկերի վճարում փուլային տարբերակով եւ այլն։ Սակայն լինում են դէպքեր, երբ հարցը լուծւում է անմիջապէս։ Օրինակ՝ Ալեքսանդր Մակեդոնացին «Գորդեան հանգոյց»-ի խնդիրը լուծեց թրի հարուածով՝ կտրելով, ոչնչացնելով այդ հանգոյցը։ Իսկ սովորաբար, յաղթող պետութիւնը՝ նայած թէ ինչ սահմանների է հասել իր զինուորը, այդ տարածքը գրաւում է, իւրացնում կամ էլ ստիպում, որ այդ տարածքում բնակուող բնակչութիւնը իրեն հարկատու լինի՝ պահպանելով իր պետականութիւնը։

            Արցախեան հակամարտութեան ժամանակ, որը մեզ պարտադրուեց (մենք ցանկանում էինք հարցը լուծել խաղաղութեամբ` համապատասխան ատեանների որոշման արդիւնքում), սակայն ազերիները մեզ պարտադրեցին պատերազմ, որի արդիւնքում մենք ոչ միայն ազատագրեցինք Արցախի տարածքները (մի փոքր տարածք առայժմ ազատագրուած չէ), այլ նաեւ հարակից շրջանները, որի մասին, կարծում եմ, սկզբում  չէինք էլ մտածում։

Այժմ մենք ազատագրել ենք Արցախ աշխարհի պատմական տարածքների զգալի հատուածներ, որոնք հայկական տարածքներ են եղել հազարամեակների ընթացքում, եւ հիմա նրանք մեզ ուզում են պարտադրել արցախեան հարցի լուծման փուլային տարբերակ։ Այսինքն՝ կամաց-կամաց, շրջան-շրջանի հետեւից յանձնւում են ազատագրուած տարածքները, յետոյ Արցախի ժողովրդի (նաեւ վերադարձած փախստականների, ուրիշ տարբերակով՝ Ադրբեջանի ժողովրդի) կամաարտայայտման միջոցով Արցախը ստանում է յատուկ կարգավիճակ կամ անկախութիւն։

Ռուսաստանի Դաշնութեան արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովի (Քալանթարեան) յայտարարութիւնը, թէ Արցախի կարգաւորման հարցը պէտք է լուծուի փուլային տարբերակով, իրարանցում առաջացրեց ՀՀ-ի եւ Արցախի քաղաքական շրջաններում։ Սակայն, կարծում եմ, որ այս հարցին մեր քաղաքագէտներն ու իշխանաւորները պէտք է անդրադառնային, կանխատեսէին դեռեւս Ալիեւ- Փաշինեան բանավէճից յետոյ։ Բանավէճի վերջնամասում հարցերից մէկը, որ տրուեց «Комерсант» թերթի լրագրողի կողմից (ատրպէյճանցի էր, հաւանաբար), հենց այդ փուլային տարբերակի մասին էր, որն իր խօսքում հաստատեց նաեւ Ալիեւը։ Ուրեմն՝ կարելի է ենթադրել, որ այդ հարցի ձեւակերպումը նախապէս պայմանաւորուած է եղել (դա նաեւ կողմնակի երեւում էր), որի շարունակութիւնն էլ արտայայտուեց Լավրովի ելոյթում։ ՀՀ-ի արտգործնախարար Զոհրապ Մնացականեանը հերքեց, որ այդ տարբերակը բանակցային գործընթացի մաս է կազմում՝ նշելով, որ Քի Վեսթից մինչեւ 2014-16-18 թուականներն այդ մօտեցումներն ընդունելի չեն եղել հայկական կողմի համար, սակայն, երեւի միտումնաւոր չնշեց 2019 թուականի պայմանաւորուածութիւնը, որի մասին իր խօսքում յիշատակեց Լավրովը։

Հարց է առաջանում, ինչի՞ մասին են խօսել մէկ տարի առաջ։ Մնացականեանը գաղտնի՞ է պահում այդ պայմանաւորուածութիւնը։ Չէ՞ որ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանը ասել էր, որ բանակցային գործընթացը հրապարակային է լինելու, ոչ ոք ոչինչ չի թաքցնելու, եւ ամեն հարցի վերաբերեալ որոշում կը կատարուի հենց Հանրապետութեան հրապարակում։

Նիկոլ Փաշինեանի «Սա Հայաստան է» շատ կարեւոր արտայայտութիւնը, որ հնչեցրեց Արցախում, յետագայում, կարծես, անհասցէ էր, որովհետեւ արտգործնախարարը դրանից յետոյ տրուած երկու հարցազրոյցներում խուսափեց դրան պատասխանելուց եւ նոյնիսկ, թէկուզ դիւանագիտական լեզուով այն չհաստատեց։ Եւ այն խօսակցութիւնները, որ Արցախը պէտք է միանայ Հայաստանին, որովհետեւ արցախեան շարժումը սկսուել է «Միացում» կարգախօսով, որի գաղափարը տիրում էր խորհրդային 70 տարիների ընթացքում, չպահպանուեց եւ մոռացուեց Արցախի նախագահական ընտրութիւնների ժամանակ։ Այդ մասին խօսում էր միայն նախագահի թեկնածու Վահան Բադասեանը, ով էլ անհրաժեշտ ձայների քանակ չհաւաքեց։

Սակայն, քանի որ մենք այս հակամարտութեան մէջ հանդիսանում ենք յաղթող պետութիւն, ուրեմն, ինչպէս նշեցի վերեւում, յաղթող պետութիւնն է թելադրում կանոնները։ Մենք ոչ մի փուլային, փոխզիջման տարբերակին էլ համաձայն չենք։ Փոխզիջում արդեն արել ենք 1994 թուականին, երբ պարտադրուած կամ յամոզման տարբերակում համաձայնուեցինք զօրքերը դուրս չբերել Քուռ գետի ափ։ Մենք դեռ պահանջատէր ենք՝ Ատրպէյճանի նկատմամբ մեր տարածքային ամբողջականութիւնը վերականգնելու հարցում։ Խօսքս դեռեւս 1920 թուականին կայացրած ուիլսոնեան «Իրաւարար վճռի» մասին է, երբ գծուեց հայ-թուրքական սահմանը։ Իսկ դրանից յետոյ միայն 1921 թուականի յուլիսի 4-5-ին Քաղբիւրոն անհիմն, անօրինական, ապօրինի որոշում կայացրեց Լեռնային Ղարաբաղը Ատրպէյճանին բռնակցելու վերաբերեալ։ Հայաստանի Հանրապետութիւնը մինչեւ 1921 թուականը ճանաչուած է եղել պետութիւնների կողմից, իսկ Ատրպէյճան պետութիւն գոյութիւն չուներ եւ չէր էլ կարող ճանաչուել։

Այս եւ մի շարք այլ հիմնաւոր փաստերի առկայութեան պայմաններում էլ դեռ փոքրիկ սուլթանիկը յաւակնում է Արցախին, նոյնիսկ Զանգեզուրին ու Երեւանին։ Ժամանակն է բացատրել, հասկացնել, որում մեղմ ասած թերացել ենք, որ մենք ենք յաղթող պետութիւնը եւ մենք ենք թելադրելու պայմանները։ Միացումը, ըստ Արցախի Հանրապետութեան սահմանադրական դրոյթների (տարածքների վերաբերեալ), անխուսափելի է, եւ այն պէտք է իրականացնել։

ԱՀ-ի նորընտիր նախագահը, շահադիտական, կարերիստական ձգտումներից ելնելով, այդ մասին չի խօսում։ Ձգտում են պահպանել բիւրոկրատական աշխատակազմ՝ նախարարներ, վարչութեան պետեր, պատգամաւորներ․․․ ովքեր օգտւում են պետական՝ ՀՀ-ի պիւտճէթային միջոցներից։

Արցախեան խնդրի լուծումը մեր բազմադարեան պայքարի արդիւնքը պէտք է հանդիսանայ։ Դա այն խնդիրն է, որով պէտք է արժեւորուի հայ ազգը։ Անկախութեան տարիների նախագահները պարտուողական կամ թաքնուած հակազգային դիրքորոշումներ են ունեցել եւ չեն կարողացել, միգուցէ չեն թողել կամ չեն ցանկացել հայ ազգի շահերից հանդէս գալ։ Նոյնիսկ ցանկացել են Արցախի անկախութիւնը փոխանակել Մեղրիի շրջանով։ Ինչպիսի՞ ոչ հայ պէտք է լինել, որ համաձայնութեան գայ այս հարցի շուրջը։

Արցախի անկախութիւնը եւ նրա հետ մեր անվտանգութիւնը ապահովող տարածքները մեր ամենամեծ ձեռքբերումներն են 600 տարուայ պետականութեան կորստից յետոյ։ Մենք չենք կարող զիջել ազատագրուած տարածքները, որովհետեւ դրանք Արցախի գոյութեան անվտանգութեան գօտին են (միակ ճիշտ գնահատականը Նիկոլ Փաշինեանի կողմից)։

Իսկ առաւել ճիշտ մօտեցումն այս հարցի վերաբերեալ՝ Ուտրօ Ուիլսընի «Իրաւարար վճռի» իրականացումն է, որը կը լուծի բոլոր հարցերը։

Հայրենազրկուած ազգը պէտք է ձգտի հայրենատիրութեան։ Ուրիշ ճանապարհ չկայ։

Մեր բոլոր ուժերն ուղղենք պահանջատիրութեան ուղղութեամբ՝ արդարութեան վերականգնմանը․․․

 

ՎԱՀԷ ՄԵՍՐՈՊԵԱՆ

Լրագրողների միջազգային միութեան անդամ

Աջակցէ՛ ԶԱՐԹՕՆՔ-ին. Ապահովէ՛ Անոր Գոյերթը

 

«Ես սեւ եմ, բայց գեղեցիկ» (ԵՐԳ ԵՐԳՈՑ 1: 5): Ինչու՞  «ԲԱՅՑ» եւ ոչ թէ «ԵՒ»: Անցնինք:

Երբ ճամփեզրին նետահար անձ մը տեսնես, մօտենաս անոր ձեւով մը օգտակար ըլլալու, նախ նետը կ՛անջատես մարմնէն, արիւնը կը դադրեցնես եւ այլ բուժական խնամքներ տանելէ ետք կը հարցուփորձես զոհը, հաւանական պատճառին, պատճառներուն մասին եւ այլ հարցումներ, ստուգելու եղելութիւնը: Ներկան անցեալին շարունակութիւնն ու արդիւնքն է միանգամայն (Պուտտիստական):

Կան իմաստուններ, որոնց խորհուրդներէն մին՝ մոռնալ անցեալը որպէսզի կարենաս յառաջանալ,  քանի որ անցեալը կը կաշկանդէ յառաջընթացը.        իհարկէ խօսքը ժխտական անցեալի մասին է: Այլապէս պէտք է աւելի ոգեւորուելով հրահրել զայն՝ յաղթանակէ յաղթանակ անցնելու: Սակայն երբ խնդիրը կը կայանայ ժխտական անցեալի պարունակին՝ որ տակաւին կ՛ապրի մէջդ, այդ արդէն եղած է առօրեային մէկ մասը, բաժնեկիցը,  ինքնաբերաբար կ՛արգելակէ յառաջխաղացքը. Այսինքն եթէ անցեալը պատմական է, անոր հոգեբանական ու մտածողութեան ազդեցութիւնը, որմէ՝ ապրելակերպը կը դառնայ տիրական ու օրերու հետ միաձոյլ: «Մարմնի վէրքը՝ արտաբացուած դանակէ՝ ի՜նչ արցունքներ դառնակայլակ կը քամէ: Սրտի վէրքը, ո՜հ դառնագոյն է, Աստուած»: Սրտի վէրքը որ ամբողջ անցեալ մը ունի. Գոնէ հինգ հարիւր տարուան, կը բնորոշուի տեղահանութեամբ՝ Ափրիկէէն ԱՄՆ, գերեվարութեամբ եւ մասամբք նորին: Աւելցնենք Գոյնը… ահա նշանը որ բացատրութեան չի կարօտիր: Կայ ամբողջ պատմութիւն մը դարերու:

Գործընկերներէս մին ափրիկեցի էր. Երբեմն կ՛արծարծուէր սեւ-ճերմակի նիւթը, ի հարկէ զգայնոտութիւն մը անջնջելի. Կ՛ուզէի քիչ մը ամոքել. Ունէի, վաղուց պահած էի  հետաքրքրական ըլլալուն եւ  իմ մտայնութեան (մարդասիրական) հաշւոյն. THE ENGLISH DIGEST ամսաթերթի 1955թուի Հոկտեմբերի թիւն էր. Պատճենահանեցի օրինակ մը իրեն տրամադրելու, իբրեւ սփոփանքի փորձ մը գէթ իմ կողմէս ու գրութեան պարունակին: Յօդուածին խորագիրն էր «Երբ սպիտակ աղջիկ մը կ՛ամուսնանայ սեւի մը հետ»: Կը սկսէր .- «սեւ, սպիտակ, կամ դեղին, հոմօ սափիէն են. եզրակացնելով՝ «Մենք, Արեւմտեան աշխարհի մէջ առաջամարտիկները եղանք արդի գիտութեան ամէն ճիւղի մէջ. պէտք է առնուազն քաջութիւն ունենանք մեր գիտական յայտնաբերումներու հետ փշրել հաստատուած եւ փառաբանուած ենթադրութիւնները մեր գերակայութեան մասին»: Թէ՝ մեր  գոյնի նախապաշարումները իրողութեան մէջ անհիմն են: Եւ այս՝ ինչ որ գրուած է 1955ին, սակայն օգուտը ի՞նչ է երբ անցորդ մը, դառնալով իրեն՝ (գործընկերոջս) ըսաւ.- «Այս շան գոյնը եւ քու գոյնդ նոյնն են»: Կարծես սպիտակ շուն կը պակսի փողոցներու մէջ: Այսքանը ինչ պատահեցաւ իմ ներկայութեան: Ես ալ հայ ըլլալով՝ չհամարձակեցայ (որուն համար ցարդ կը ցաւիմ) յարմար պատասխան մը տալ անցորդին որ օտար էր…

Գործընկերս լուռ էր. Կռնակը տուաւ պատին ու ծխախոտին ծուխը՝ երկինքին:

ՍԱՐԳԻՍ ՓՈՇՕՂԼԵԱՆ

«Զարթօնք»ի Երէց Աշխատակից

 

Armenian Dual Language Immersion High School Program

2020-2021-ի կրթաշրջանի, Փասատինայի Պլէր մեծանուն եւ շատ ծանօթ երկրորդական պետական վարժարանէն ներս, պիտի դասաւանդուի հայերէն լեզու եւ յետագայ տարիներուն պիտի աւելնան հայ գրականութեան եւ հայոց պատմութեան դասերը։

Այս նիւթերը պիտի դասաւանդուին Արեւմտահայերէնի եւ Արեւելահայերէնի որակաւորուած մասնագէտ ուսուցիչ-ուսուցչուհիներու կողմէ։

Անշուշտ, ամէնօրեայ հայկական վարժարաններու դերը, ազգակերտման եւ ազգապահպանման տեսակէտով անբաղդատելի են նման ծրագիրներու, կամ՝ շաբաթօրեայ վարժարաններու հետ։

Այսօր, Ամերիկայի Արեւմտեան Ափին վրայ ունինք մօտ 12 ամէնօրեայ վարժարաններ։ Հոն 6-8 հազար հայորդիներ կը յաճախեն։ Անկէ դուրս նուազագոյնը 80 հազարէ աւելի հայ փոքրիկներ ունինք, որոնք պետական կամ ոչ հայկական դպրոց կը յաճախեն, անոնք զրկուած են հայերէն սորվելու առիթէն։

Նման պետական դպրոցներուն կողմէ տրամադրուած ծրագիրը, մեծապէս պիտի օգնէ, որ հայ փոքրիկներէն ոմանք, առիթը պիտի ունենան իրենց մայրենի լեզուն սորվելու եւ շփուելու ոչ հայ աշակերտներու հետ։

Այս առիթով հեռաձայնազրոյց մը ունեցանք Փասատինայի Կրթական Խորհուրդի փոխ վարիչ (Assistant Superintendent)՝ Դոկտ. Էրիք Սահակեանին հետ, այս ծրագիրին մասին յաւելեալ տեղեկութիւններ ունենալու համար։

Յիշենք, թէ Փասատինայի Կրթական Խորհուրդը մօտ 25 վարժարաններ եւ 18,400 աշակերտ-աշակերտուհիներ ունի։

Դոկտ. Էրիք Սահակեան հակառակ իր երիտասարդ տարիքին հոյակապ կրթական մշակ մըն է, որ ոչ միայն հայութեան, այլ՝ ողջ ԱՄՆ կրթական շրջանակին հպարտութիւնն է։ Բարձրագոյն վկայականներու արժանացած է, բայց մանաւանդ լայնատարած եւ խորունկ փորձառութիւն կուտակած է՝ Ամերիկեան կրթական ասպարէզին մէջ։

Ան եղած է տնօրէն Կլենտէյլի, Փասատինայի դպրոցներուն մէջ։ Եղած է աշակերտական խորհրդատու, հոգեբանական խորհուրդի անդամ Լոս Անճելըս ու գաւառի կրթական ցանցի, բազմաթիւ եւ կրթական բազմաբնոյթ դասընթացքներու հետեւած է ան։

 

Խաչիկ Ճանոյեան.- Ի՞նչ կը հասկնանք երկլեզու  ծրագիր ըսելով։

Էրիք Սահակեան.- Երկլեզու ծրագիրէն ներս դասաւանդութիւնը կ՚ըլլայ երկու լեզուներով անգլերէն եւ երկրորդ լեզուով մը։ Երկրորդական վարժարանի պարագային աշակերտներուն կը դասաւանդուի օտար լեզու մը, շաբաթը երկու կամ երեք ժամ տեւողութեամբ։

Այս ծրագիրին շնորհիւ աշակերտին միտքը կ՚ընտելանայ երկու լեզուով մտածելու եւ կ՚ունենայ այլ մշակոյթներ գնահատելու յատկութիւնը։

Մեր ծրագիրին նպատակն է պատրաստել երկու լեզու կամ աւելի լեզուներ խօսող, մտածող, ընթերցող եւ գրող անհատներ մեր երկրին համար։ Ճիշդ ասոր համար է, որ Փասատինայի Կրթական Խորհուրդը առաջին խորհուրդն է, որ ողջ Ամերիկայի մէջ նման ծրագիր մը ունի պետական դպրոցի մը համար։

Խ.Ճ.-  Այդ դպրոցը ընդունուելու համար ի՞նչ պայմաններ կան։

Է.Ս.-  Այդ դպրոցը ընդունovելու համար, անհրաժեշտ է որ նախ աշակերտը Փասատինայի բնակիչ պէտք է ըլլայ, կամ հարեւան քաղաքներու կամ որեւէ քաղաքի բնակիչ։ Դիմողը (9-րդ-12-րդ) դասարանի աշակերտ պէտք է ըլլայ։

Մինչեւ Օգոստոս 6, 2020 կարելի է դիմել www.openenrolment.info հասցէին կամ հեռաձայնել (626)396-3606 թիւին։

Խ.Ճ-. Կրթական ծրագիրին մասին խօսինք, ի՞նչ լեզուով դասաւանդութիւններ տեղի պիտի ունենան Արեւելահայերէն կամ Արեւմտահայերէն։

Է.Ս.- Երկու լեզուներն ալ հաւասարապէս պիտի դասաւանդուին։ Աշակերտը մուտքի քննութեան պէտք չունի։

Դասաւանդումը տեղի պիտի ունենայ չորս մակարդակով AI, AII, AIII, A IV։

Անշուշտ հայերէն գիտնալը պայման չէ, որովհետեւ այս դպրոցը գալով աշակերտը կրնայ հայերէն սորվիլ սկսնակ մակարդակին արձանագրovելով, եւ ինչպէս ըսինք հայերէն պիտի դասաւանդուի հայերէն լեզուի որակաւորման եւ մասնագէտ ուսուցիչ-ուսուցչուհիներու կողմէ։

Պլէր դպրոցը իր շէնքով եւ կրթական մակարդակով շատ ծանօթ դպրոց մըն է, որուն բոլոր բարիքները պիտի վայելեն նորեկ արձանագրուող սաները, կը հրաւիրեմ մեր յարգելի ծնողները, ժամադրութեամբ օր մը կարենան այցելել այս դպրոցը եւ տեսնեն թէ ինչպիսի նախանձելի դպրոց մըն է այս կրթարանը։

Խ.Ճ.- Վերջաւորութեան, ինչպէ՞ս ծնունդ առաւ այս ծրագիրը։

Է.Ս.- Խումբ մը Փասատինա բնակող հայ քաղաքացիներ, մեզի դիմելով հետաքրքրութիւն ցոյց տուին եւ ուզեցին հայերէն սորվեցնող պետական դպրոց մը, որպէսզի իրենց զաւակները պետական վարժարանի ծրագիրին կողքին սորվին նաեւ իրենց մայրենի լեզուն։

Փասատինայի Կրթական Խորհուրդը ուսումնասիրեց այս դիմումը յղացաւ այս ծրագիրը։

Կը յուսամ, որ հայ համայնքի ծնողները պիտի օգտուին այս հնարաւորութենէն եւ իրենց զաւակները կը ղրկեն այս դպրոցը։

Խ.Ճ.- Պրն. Սահակեան սրտանց կը շնորհաւորեմ Ձեզ եւ Փասատինայի Կրթական Խորհուրդը այս եզակի ծրագիրին համար, Ձեզի կը մաղթենք նորանոր յաջողութիւններ։

Մեր գնահատանքի եւ շնորհաւորութեան խօսքերը բոլոր այդ թանկագին ազգայիններուն ինչպիսի են՝ Տիկ. Մարօ Եագուպեան եւ Տիկ. Արսինէ Շիրվանեան, որոնց տենդագին աշխատանքին եւ հետապնդումին, կրցան Փասատինայի Կրթական Խորհուրդին հետ նման ծրագիրի մը հիմը դնել։

Բոլորին վարձքը կատար։

Զրուցեց՝ ԽԱՉԻԿ ՃԱՆՈՅԵԱՆ

Աջակցէ՛ ԶԱՐԹՕՆՔ-ին. Ապահովէ՛ Անոր Գոյերթը

ՎԱՀԱՆ ԹԷՔԷԵԱՆ  

Ահաւասիկ ինչ գրած է մեծ խմբագրապետը թուականէս 77 տարիներ առաջ:

Արդարեւ Վահան Թէքէեան «Արեւ»ի 20 Մարտ 1943ի թիւին մէջ դիպուկ կերպով կ՛անդրադառնայ յեղափոխական ոգիին մասին, որ կարեւոր է ընդհանրապէս մարդկութեան յառաջընթացին համար մանաւանդ երբ հասարակութիւն մը լճացում կ՛ապրի:

Ան իր գրութեան մէջ յստակ ու լիաբերան կը նշէ, որ յեղափոխութիւն մը ե՞րբ կը յաջողի եւ ի՞նչ պարագաներու մէջ կը ձախողի:

Իր այժմէականութեան համար հետեւեալ սիւնակով զայն կը յանձնենք մեր ընթերցողներու դատողութեան, շեշտելով կարեւորութիւնը մեր հոգիներուն մէջ վառ պահելու յեղափոխականութեան ոգին, որուն այնքան պէտք ունի մեր ազգին իւրաքանչիւր կառոյցը պայմանով, որ ճիշդ հասկնանք թէ ամէն «յեղափոխութիւն» կոչուող բան յեղափոխութիւն չէ, ինչպէս, որ ամէն այսպէս կոչուած յեղափոխական՝ յեղափոխական չէ:

 

«Խմբ.»

 

Ազգերու կեանքին մէջ երբեք մարելու չէ յեղափոխական ոգին:

Անով է որ Եգիպտոս իր անկախութիւնը գտաւ. անո՛վ ան կ’աշխատի ներքնապէս ալ կերպարանափոխուիլ՝ թշուառութիւնը բարօրութեան վերածելով, մտքի լոյսը իր զանգուածներուն մէջ տարածելով:

Ան պէտք է գործէ յաճախ, ամէն մարզի եւ ամէն ապրիլ ուզող ժողովուրդի, ուստի նաեւ մեր մէջ:

Ի՞նչ խօսք որ խաղաղ չէ իր գործունէութեան ո՛չ սկիզբը եւ ո՛չ ընթացքը: Մէկ կողմէ՝ հինը շատ կարծրացած, ժայռ դարձած ըլլալուն եւ միւս կողմէ նորին պահանջքը սաստկապէս զգացուելու պատճառաւ՝ ան կը ծագի յանկարծ եւ կը մեծնայ, կը տարածուի հետզհետէ, փոթորիկի մէջ:

Իր մարզը քաղաքական չէ միայն, ոչ ալ ընկերային տարամերժօրէն՝ այն իմաստով որով այս վերջին բառը կ’առնենք սովորաբար. բայց ամէնէն շատ եւ գրեթէ միշտ ընկերային է նորէն, եթէ նկատի ունենանք որ մարդկային հաւաքական կեանքին բարեփոխման կը ձգտի իւրաքանչիւր պոռթկումը, իւրաքանչիւր յարձակումը յեղափոխական ոգիին, կրօնական ըլլայ այդ կեանքը թէ գեղարուեստական, բարքերու թէ վարչական դրութեան նորոգումին վերաբերի պահանջքը:

Յեղափոխական ոգի՛ն ունեցած եւ ի յայտ բերած է մեր ազգը շատ հինէն, բառին հանդիսաւորապէս եւ պիտի ըսէինք՝ պաշտօնապէս գործածութենէն շա՜տ առաջ:

Այդ ոգին ատենօք ալ, ինչպէս վերջին ատեններս, կրած է ձախողութիւններ, բայց մեռած չէ, բայց նորէն ու նորէն արթնցած եւ գործած է: Որովհետեւ՝ ան չի յաջողիր միշտ: Ան կը ձախողի՝ երբեմն իրմով գործողներուն, երբեմն իրեն դէմ գործողներուն պատճառաւ: Առաջիններուն սխալները եւ, սխալներէն աւելի՝ հաւատքի թուլացումը, մինչեւ իսկ այլասերումը, անոնց դաւաճանութիւնը, կը խափանեն յեղափոխական ոգիին յաղթանակը: Մինչ դիմադրութիւնը, նոյնիսկ շատ զօրաւոր, կրնայ առժամապէս միայն արգիլել անոր ընթացքն ու ժամանումը՝ եթէ ոգին ճշմարտապէս յեղափոխական է:

Հաւատքի թուլացումը, այլասերումն ու յեղափոխութեան դէմ դաւաճանութիւնը նախկին յեղափոխականներու՝ մէկն է կեանքի մեծագոյն ողբերգութիւններէն, որ միանգամայն միտքն ու սիրտը կը ճզմէ, կ’անէացնէ:

Որքան ալ վարժուած ըլլանք այդ տեսարանին, նորէն չենք ուզեր ըմբռնել թէ մէկը կրնայ բնականօրէն, առանց որեւէ անազնիւ պատճառի հրաժարիլ իր երէկուան ատելութենէն՝ աւելի դիւրին է, մեզի համար, սիրոյ մը քան թէ ատելութեան մը պաղիլը ընդունիլ.  եւ յեղափոխական ոգին, արդարեւ, աւելի շատ ատելութիւն է քան թէ սէր, ատելութեամբ գործող սէր ըլլալուն համար է՝ որ յեղափոխական կը կոչուի, որ յեղափոխական է…:

Իր թշնամիները անոնք չեն միայն որոնց դէմ կը կռուին յեղափոխականները՝ զանոնք զինաթափ ընելու եւ անոնց ներկայացուցած ու պաշտպանած հին բաներուն փոխարէն նորերը հաստատելու համար. իր մեծագոյն թշնամիները անո՛նք են՝ որոնք զինք որդեգրած ըլլալ կը յաւակնին բայց գործի անցնելու համար կը վարանին կը տատանին իրենց խոհեմութեան, զգուշաւորութեան եւ ուրիշ նման առաքինութիւններու յուշածումով գործողները կը ջլատեն:

Առհասարակ, քաղքենիական ոգին է՝ որ զայն ամէնէն շատ կը հալածէ կամ իր կրաւորական դիմադրութեամբը կ’աշխատի խոչընդոտ հանդիսանալ յեղափոխական ոգիին արշաւին: Եւ քաղքենին, դժբախտաբար, կ’ապրի երբեմն քով քովի յեղափոխականին հետ միեւնոյն անձին մէջ, որմէ ալ առաջ կու գան, հետեւաբար, յեղափոխութիւններու ամէնամեծ ձախողանքները յեղափոխականներու՛ երեսէն:

Ա՛յն պատճառով որ մեր վերջին ապստամբական խլրտումը – սխալմամբ «յեղափոխական» կոչուած եւ իբրեւ «շարժում» յիշուած – վրիպեցաւ, մենք, այդ վրիպումը վերջնականապէս հաստատուելէն ասդին ամէն օր քիչ մը աւելի կարծէք, կ’ուծանանք եւ կը հեռանանք յեղափոխական ոգիէն, փոխանակ զայն թարմացնելու եւ ծառայեցնելու հոն ուր պէտք է:

Իրենց «օրերը անցուցած» ծերերուն եւ այդ օրերը անցընելու վրայ եղող մեր հասուն մարդոց մէջ՝ այս երեւոյթը այնքան ալ անբնական եւ դիտողութեան արժանի պիտի չըլլար թերեւս: Հո՛ն ուր անիկա վրդովիչ եւ վտանգաւոր կը դառնայ՝ հոն է երբ զայն կը գտնենք նաեւ երիտասարդութեան մէջ:

Ընդհանուր է արտասահմանի ամէն կողմը, հիմա տարիներէ իվեր, մեր երիտասարդութեան մէջ յեղափոխական ոգիին նուազումը, «հանգիստը» գրեթէ –  այս բառը գործածելով կղերականներու մահուան առթիւ իրեն տրուած իմաստովը: Կուսակցական ըլլան թէ անկախ, պատկանին «յեղափոխական»ը լռութեամբ կամ գիրո՛վ մը գոնէ իրենց անունին կցած մարմիններու, եւ կամ՝ իր քաղաքական ու ընկերային սկզբունքներովը զայն մէկդի թողած մարմինի մը, այդ երիտասարդները ընդհանրապէս այնքան «խելօք» են՝ որ տառացիօրէն կ’ընդունին ամէն պատուէր եւ պատգամ, մինչեւ իսկ իրենց ա՛յն մեծերէն որոնք ոչ մէկ բանով պատգամախօս ըլլալու իրաւունքն ունին:

Որեւէ նոր, իրապէս ազատ՝ երիտասարդական գործ չ’երեւիր մեր կողմերը, մինչեւ անգամ գրականութեան մէջ, – «երիտասարդական»ը հասկնալով ոգիի այնպիսի նորութեան մը մէջ՝ որ պիտի կրնար յեղափոխական կոչուիլ:

Բարենորոգումէն զատ՝ որուն այնչափ կը կարօտի մեր հաւաքական եւ նաեւ սոսկական կեանքը, մեր ազգային զարգացումն ալ, զարգացու՛մ սրտով եւ մտքով, պէտք ունի յեղափոխական ոգիին իրապէս թանկագին օգնութեան…:

Աջակցէ՛ ԶԱՐԹՕՆՔ-ին. Ապահովէ՛ Անոր Գոյերթը

”Աստուծոյ ուրախութիւնը կորսուած ոչխարը գտնելու մէջ է”

Ֆրանչիսկոս Պապ

 

Որպէս սփիւռքահայ կեանքի հերթական «լուռ ցաւ» մը, վերջերս, ինչպէս շատեր, տեղեկացանք, որ Յորդանանի մայրաքաղաք՝ Ամմանի  մէջ գործող միակ հայկական՝ Իւզպաշեան-Կիւլպէնկեան Ազգային վարժարանը 2019-2020 կրթական տարեշրջանի աւարտին վերջնականապէս պիտի փակէ իր դռները։

Մեր անձնական փորձառութենէն եւ այս երեւոյթին մասին բազմիցս կատարած ուսումնասիրութիւններու լոյսին տակ լիաբերան կը հաստատեմ, որ սփիւռքահայ վարժարանը չունի աշակերտի խնդիր (բացի եթէ համայնքը դադրած է գոյութիւն ունենալէ), ո՛չ ալ ըստ ոմանց աժան եզրակացութեան՝ սփիւռքահայ վարժարաններու հանդէպ առկայ անվստահութիւնը, «քաղքենիացած» ծնողներու պահուածք է: Սփիւռքահայ վարժարաններու իրական խնդիրը, ինչպէս ոեւէ կառոյցի, անոր վարչական ձախող տնօրինման մէջ կը կայանայ: Վերջակէտ:

Այս մտքերով էի, երբ ձեռքս անցաւ սոյն նամակին պատճէնը.

«… Հիմնուելով դպրոցի Հայ աշակերտութեան մասին ձեր տուած տեղեկութեան, ըսելով որ միայն 17 աշակերտներ ունեցած էք, կը ցաւինք ըսելու որ Պատրիարքարանը պիտի չկարենայ դպրոց մը բաց պահել տեղւոյն գաղութին համար: Ուրեմն,  յետ այսու, մենք դպրոցը փակուած կը նկատենք»:

Սոյն «մահավճիռ»ի ընթերցումը զիս տարիներ ետ տարաւ երբ աշակերտած եմ Կիրակնօրեայ դպրոցի մը, եւ յիշեցի Աւետարանի «Կորսուած Ոչխարը» առակը: Զայն ձեզի հետ կը բաժնեմ հետեւեալ տողերուն մէջ, առանց յաւելեալ մեկնաբանութեան: Եզրայանգումները կը ձգեմ իւրաքանչիւր սրտցաւ հայու.

Հովիւ մը 100 ոչխար ունէր: Ամէն օր ան իր ոչխարները արածելու կը տանէր լեռներուն մէջ, իսկ ամէն իրիկուն զանոնք կը հաշուէր վստահ ըլլալու համար, որ բոլորը վերադարձած են:

Իրիկուն մը ան կ՛անդրադառնայ, որ մէկ ոչխար կը պակսէր: Հովիւը մտմտուքի մէջ կ՛իյնայ, սակայն կ՛որոշէ 99 ոչխարները ձգել եւ երթալ գտնելու կորսուած ոչխարը:

Հովիւը կորսուած ոչխարը կը փնտռէ, մինչեւ որ կը գտնէ զայն, ապա ուրախութեամբ կը վերադառնայ իր հօտին մօտ:

Այսօրուայ համար այսքան:

ՍԵՒԱԿ ՅԱԿՈԲԵԱՆ

 

Աջակցէ՛ ԶԱՐԹՕՆՔ-ին. Ապահովէ՛ Անոր Գոյերթը

Կորոնավիրուսային համավարակով պայմանավորված տնտեսության կառավարման փոփոխությունների, զարգացման նոր ուղղությունների, ստեղծված նոր իրավիճակում վերադասավորվելու և տնտեսական զարգացում գրանցելու հրամայականների շուրջ «ԶԱՐԹՕՆՔ» օրաթերթը զրուցել է  տնտեսագետ, տնտեսական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, Գագիկ Վարդանյանի հետ։ 

 

-ՀՀ տնտեսությունը սկսում է նորից աշխատել։ Համավարկից հետո կամ այս ընթացքում արդյոք ժամանակը չէ՞ հասկանալու, որ Հայաստանում կուտակված ներքին սոցիալ-տնտեսական հիմնախնդիրները և գլոբալ փոփոխություններն առաջացրել են քաղաքականությունների ճշգրտուման, գուցեև՝ զարգացման այլ մոդելի ընտրության անհրաժեշտություն:    

-Այդ հիմնախնդիրների որոշ մասը կուտակվել է անցած տասնամյակների ընթաց­քում, իսկ որոշներն էլ առաջացել են համավարակի հետևանքով, այդպիսով էլ ավելի բարդացնելով իրավիճակը:  Պետք է նկատի ունենալ այն, որ ինչպես տնտեսական, այն­պես էլ մյուս ոլորտներում համավարակների առա­ջաց­րած հետևանքների մեղմման և հաղթա­հարման, գլոբալ փոփոխություններին հարմարվելու, տնտեսական անկումները հաղթա­հարելու փորձված միջոցներն են նոր գաղա­փարները, նոր լուծումներն ու նորարարությունները, ինչի համար կպահանջվի հասա­րակության ջանքերի համախմբում, պետության և մաս­նավոր հատվածի արդյունավետ գործընկերություն:

Ստեղծված իրա­վիճակից տնտե­­սության դուրս­բե­րումը և հետագա զարգացումը պայմանավորված կլինի մշա­կույթում, արժեհա­մա­կարգում, անհրա­ժեշտ փոփո­խու­թյուններ կատա­րելու, այլ խոսքով ասած, առաջընթացի համ­ընդ­հանուր արժեքներ ստեղ­ծելու երկրի կարո­ղությամբ։  Արժեքներ, որոնք կձևա­վորեն սոցիա­լա­կան ու տնտեսական զարգացման համար պահանջվող փոփո­խութ­յուն­­ներին, նորարարություններին նպաստող սոցիալ-

հո­գեբանական և բարոյական միջա­վայրը:

Դժբախտաբար, համավարակի ընթացքում հասարակության դրսևորած վար­քագիծը մտորումների տեղիք է տալիս: Նույնիսկ համա­վա­րակը մեր հասարակության վրա սթափեցնող ազդեցություն չունե­ցավ: Ես վատատես չեմ, բայց իրերի դրությունն է դա վկայում։ Ար­տա­կարգ դրության ժամանա­կահատվածում մեր անկազ­մակերպ ու ան­կար­գապահ լինելը, անհանդուր­ժողականությունը, հասարակության անհա­մերշ­խու­թ­յունը: Փաստորեն՝ մեր մշակութային մակարդակն այնպիսին է, որ օրենքները չեն պահպանվում առանց պարտադրանքի: Նույն իրավիճակը տնտեսության մեջ է. թվում էր, թե տնտեսության ազատականացմամբ հնարավոր կլինի ապահովել երկրի տնտեսական վերելքը: Այդ պատճառով էլ առաջնային է համարվել Ադամ Սմիթի շուկայի «անտեսանելի ձեռքը» և երկրորդական է դիտվել պետության դերը տնտե­սության մեջ, ինչի արդյունքները տեսանելի են բոլորին. ապաարդյու­նա­բե­րա­կանա­ցում, հարյուր­հազա­րավոր հեկտարներով չմշակվող հողեր, արդեն անպի­տան դար­ձած գործարաններ, գործազրկության բարձր մակարդակի հետ միասին՝ աշխա­տուժի կառուցվածքի բա­ցա­սական փոխակերպումներ և այլն:

Ինչ վերաբերում է նրան, թե այս պայմաններում ինչ մոդել է պահանջվում երկրի զարգացման հա­մար, ապա կարելի է վստահաբար ասել՝ պետական ակտիվ կարգա­վորման քաղաքականությամբ շուկա­յա­կան մոդել: Որպեսզի նման մոդելը գործի, անհրա­­ժեշտ է ձևավորել զարգացման պետություն: Զար­գաց­­ման պետութ­յունը վար­չահրա­մայական կարգա­վորման որոշ տարրերի ժամանակակից գործադրում է, շու­կայական ուժերի ավելի ազատ դրսևո­րումների խթանում: Զարգացման պետությունը ոչ միայն երաշխավորում է նորարար միջա­վայրի առկա­յութ­յունը, այլև գոյացնում է արտադրական-տեխնո­լոգիական շղթա­ներ, համակարգում է արդյունաբերական աճը, ապահովում է գի­տութ­յան և ձեռնար­կութ­յուն­նե­րի միջև արդյունավետ փոխգործակ­ցութ­յունը:

-Տնտեսության համար ի՞նչ նոր հնարավորություն են ստեղծվել համավարակի պայմաններում։

-Թեպետ աշխարհատնտեսական կապերի որոշ փոփոխություններ սկիզբ էին առել մինչև այդ, այնուամենայնիվ, համավարակի ազդեցությամբ խաթարվեցին առաքման համաշխարհային շղթաները (արժեքի ստեղծ­ման շղթաները), ինչը սկիզբ առնելով Չինաստանից, այնուհետև տարածվեց ամբողջ աշխարհում: Բնականաբար, դրա արձագանքը եղավ այդ շղթաների աննախադեպ վերադասավորումների մեկնարկը, ինչը որոշակի հնարավորություններ է ներկայացնում ոչ միայն առանձին ընկերութ­յունների, այլև երկրների համար: Բայց դրանք հնարավորություննբեր են, որոնցից կարող են օգտվել համապատասխան տեխնոլոգիական և այլ կարգի կարողութ­յուններ ունեցող ընկերությունները: Օրինակ, դժվար է պատկերացնել, թե հայկական ո՞ր ընկերությունը կարող է դառնալ «Apple» -ի մատակարար IPhone-ի մասով:

-Աշխարհը, իհարկե, այլևս առաջվանը չի լինի, և նոր աշխարհում հաջողելու համար պետք է հասկանալ վաղվա խնդիրներն ու այսօր գտնել դրանց լուծումները:

-Այնպես չէ, որ աշխարհը միշտ եղել նույնը և այս համավարակի ազդեցությամբ էապես փոխվելու է: Ըստ որոշ հեղինակավոր հետազոտողների՝ 100 տարվա ընթաց­քում, միջին հաշվով, հանդիպում է համավարակի 3 դեպք: Մարդկությունը միշտ էլ գտնում է ելքը դժվարին իրավիճակներից: Միաժամանակ, տնտեսության մեջ տեղի ունեցող փոփոխությունները պարբերաշրջանային են, ինչի վերաբերյալ տեսութ­յուններ են մշակվել: Դրանցից ամենաճանաչվածը Նիկոլայ Կոնդրատի ալիքներն են («բարձրացնող» և «ցածրացնող») կամ տնտեսական իրադրության մեծ ալիքները («Կ – ալիք»):

2008 թ. հրապարակված «Գիտելիքահենք տնտեսություն. հնարա­վո­րութ­յուններ և մարտահրավերներ» իմ հեղինակած մենագրության «Փոփոխությունների երկար ալիքները» մասում նշել եմ, որ 2035-2040 թվականներին կավարտվի 5-րդ «Կ-ալիքը» և, ենթադրաբար, 2020-2025 թվականներին կսկսվի ցածրացնող ալիքը և որ այդ փոփո­խություններին պատրաստ լինելը կարևորվում է ոչ միայն կորուստներից խուսափելու, այլև հնարավորություններից օգտվելու տեսանկյունից: Ընդ որում, հիմնվելով Կոնդրատևի տեսության վրա, առաջարկել եմ «գիտելիքի կուտակման մեծ ալիքի» գաղափարը. այդ ալիքները 15-20 տարով նախորդում են «Կ – ալիքներին», այսինքն, որ­պեսզի տեխնոլոգիական նոր ինովացիաներ լինեն, դրանց հիմքում պետք է լինեն նոր գիտելիքներ, որոնք կուտակվում են այդ ինովացիաներին նախորդող ժամանա­կահատվածում: Ի դեպ, 1990-ական թթ,-ների սկզբին մեկնարկած 5-րդ «Կ – ալիքի» ընձեռած հնարավորություններից Հայաստանը, ինչպես որ նախկին խորհրդային երկրները լիարժեք չօգտվեցին, քանի որ զբաղված էին պետականաշինությամբ, նոր տնտեսակարգին անցմամբ: Հայաստանի բեռն ավելի ծանր էր. երկրաշարժ, լոկալ կոնֆլիկտ, տնտեսական շրջափակում: Դրա արդյունքում, 30 տարի անց, մեր տնտե­սությունն ընդա­մենը 14 -15 մլրդ դոլար է կազմում…

Հետևաբար, Ձեր նշած  «վաղվա խնդիրները» պետք է դիտարկել հենց այդ հատվածակողմով, մարդկային դրամագլուխը (capital) կուտակելու տեսանկյունով: Այդ խնդիրները լու­ծողներին կամ «վաղվա սերնդին», որը ներկայում անցման շրջանի փուլերում գտնվող պատանիներն ու երիտա­սարներն (12-24 տարեկան) են, պետք է նախա­պատրաստել դրան, նրանց օժտել ինքնազարգացման հատկանիշներով, ինչն իրենց հնարա­վո­րություն կընձեռի կյանքի պարբերաշրջանի ավելի ուշ փուլերում շարունակել սովորել, զարգանալ ու ոչ միայն պատրաստ լինել փոփոխություններին, այլև լինել դրանց նախաձեռնողներ՝ ապահովելով հասարակության և տնտեսության դինա­միզմը:  

–Ինչպե՞ս է փոխվելու Հայաստանի տնտեսությունը, ըստ Ձեզ։  

-Հայաստանի տնտեսության ներկայիս կառուցվածքով հնարավոր չէ ավելացված մեծ արժեք ստեղծել: Մեր արտահանման ծավալում ավելացված արժեքի մասնա­բաժինը ցածր է, քանի որ գերակշռում է հանքարդյունաբերական և գյուղատնտե­սական արտադրանքը: Հետևաբար, տնտեսությունը պետք է փոխվի առաջավոր տեխնոլոգիական փոփոխություններին համընթաց: Միայն այդպես հնարավոր կլինի ունենալ մրցունակ, բնակչության համընդհանուր բարեկեցությունն ապահովող տնտեսություն: Բացի դրանից, տնտեսության կառուցվածքը պետք է լիովի ապահովի երկրի տնտեսական և ռազմական անվտանգությունը: Ուղենիշը հետարդյունա­բերա­կան, գիտելիքահենք տնտեսությունը պետք է լինի:  

-Շնորհակալ եմ հետաքրքիր զրույցի համար։

ՔՐԻՍԹԻՆԱ ԱՂԱԼԱՐՅԱՆ

«Զարթօնք»ի Երեւանի Աշխատակից

 

 

Կորոնավիրուսային համավարակով պայմանաւորուած տնտեսութեան կառավարման փոփոխութիւնների, զարգացման նոր ուղղութիւնների, ստեղծուած նոր իրավիճակում վերադասաւորելու եւ տնտեսական զարգացում գրանցելու հրամայականների շուրջ «ԶԱՐԹՕՆՔ» օրաթերթը զրուցել է  տնտեսագէտ, տնտեսական գիտութիւնների դոկտոր, փրոֆեսոր, Գագիկ Վարդանեանի հետ։

– ՀՀ տնտեսութիւնը սկսում է նորից աշխատել։ Համավարկից յետոյ կամ այս ընթացքում արդեօք ժամանակը չէ՞ հասկանալու, որ Հայաստանում կուտակուած ներքին ընկերա–տնտեսական հիմնախնդիրները եւ համաշխարհային փոփոխութիւններն առաջացրել են քաղաքականութիւնների ճշդումի, գուցէ եւ՝ զարգացման այլ ձեւաչափի ընտրութեան անհրաժեշտութիւն:    

– Այդ հիմնախնդիրների որոշ մասը կուտակուել է անցած տասնամեակների ընթաց­քում, իսկ որոշներն էլ առաջացել են համավարակի հետեւանքով, այդպիսով էլ աւելի բարդացնելով իրավիճակը:  Պէտք է նկատի ունենալ այն, որ ինչպէս տնտեսական, այն­պէս էլ միւս ոլորտներում համավարակների առա­ջաց­րած հետեւանքների մեղմման եւ յաղթա­հարման, միջազգային փոփոխութիւններին յարմարուելու, տնտեսական անկումները յաղթա­հարելու փորձուած միջոցներն են նոր գաղա­փարները, նոր լուծումներն ու նորարարութիւնները, ինչի համար կը պահանջուի հասա­րակութեան ջանքերի համախմբում, պետութեան եւ մաս­նավոր հատուածի արդիւնաւէտ գործընկերութիւն:

Ստեղծուած իրա­վիճակից տնտե­­սության դուրս­բե­րումը եւ յետագայ զարգացումը պայմանաւորուած կը լինի մշա­կոյթում, արժէհա­մա­կարգում, անհրա­ժեշտ փոփո­խու­թիւններ կատա­րելու, այլ խօսքով ասած, առաջընթացի համ­ընդ­հանուր արժէքներ ստեղ­ծելու երկրի կարո­ղութեամբ։  Արժէքներ, որոնք կը ձեւա­ւորեն ընկերային ու տնտեսական զարգացման համար պահանջուող փոփո­խութ­իւն­­ներին, նորարարութիւններին նպաստող ընկերա-հո­գեբանական եւ բարոյական միջա­վայրը:

Դժբախտաբար, համավարակի ընթացքում հասարակութեան դրսեւորած վար­քագիծը մտորումների տեղիք է տալիս: Նոյնիսկ համա­վա­րակը մեր հասարակութեան վրայ սթափեցնող ազդեցութիւն չունե­ցաւ: Ես վատատես չեմ, բայց իրերի դրութիւնն է դա վկայում։ Ար­տա­կարգ դրութեան ժամանա­կահատուածում մեր անկազ­մակերպ ու ան­կար­գապահ լինելը, անհանդուր­ժողականութիւնը, հասարակութեան անհա­մերաշ­խու­թ­իւնը: Փաստօրէն՝ մեր մշակութային մակարդակն այնպիսին է, որ օրէնքները չեն պահպանւում առանց պարտադրանքի: Նոյն իրավիճակը տնտեսութեան մէջ է. թւում էր, թէ տնտեսութեան ազատականացմամբ հնարաւոր կլինի ապահովել երկրի տնտեսական վերելքը: Այդ պատճառով էլ առաջնային է համարուել Ադամ Սմիթի շուկայի «անտեսանելի ձեռքը» եւ երկրորդական է դիտուել պետութեան դերը տնտե­սութեան մէջ, ինչի արդիւնքները տեսանելի են բոլորին. ապաարդյու­նա­բե­րա­կանա­ցում, հարյուր­հազա­րավոր հեկտարներով չմշակուող հողեր, արդէն անպի­տան դար­ձած գործարաններ, գործազրկութեան բարձր մակարդակի հետ միասին՝ աշխա­տուժի կառուցուածքի բա­ցա­սական փոխակերպումներ եւ այլն:

Ինչ վերաբերում է նրան, թէ այս պայմաններում ինչ ձեւաչափ է պահանջւում երկրի զարգացման հա­մար, ապա կարելի է վստահաբար ասել՝ պետական աշխոյժ կարգա­ւորման քաղաքականութեամբ շուկա­յա­կան ձեւաչափ: Որպէսզի նման գործի, անհրա­­ժեշտ է ձեւաւորել զարգացման պետութիւն: Զար­գաց­­ման պետութ­իւնը վար­չահրա­մայական կարգա­ւորման որոշ տարրերի ժամանակակից գործադրում է, շու­կայական ուժերի աւելի ազատ դրսեւո­րումների խթանում: Զարգացման պետութիւնը ոչ միայն երաշխաւորում է նորարար միջա­վայրի առկա­յութ­իւնը, այլեւ գոյացնում է արտադրական-արհեստագիտական շղթա­ներ, համակարգում է արդիւնաբերական աճը, ապահովում է գի­տութ­եան եւ ձեռնար­կութ­իւն­նե­րի միջեւ արդիւնաւէտ փոխգործակ­ցութ­իւնը:

– Տնտեսութեան համար ի՞նչ նոր հնարաւորութիւն են ստեղծուել համավարակի պայմաններում։

– Թէպէտ աշխարհատնտեսական կապերի որոշ փոփոխութիւններ սկիզբ էին առել մինչեւ այդ, այնուամենայնիւ, համավարակի ազդեցութեամբ խաթարուեցին առաքման համաշխարհային շղթաները (արժէքի ստեղծ­ման շղթաները), ինչը սկիզբ առնելով Չինաստանից, այնուհետեւ տարածուեց ամբողջ աշխարհում: Բնականաբար, դրա արձագանգը եղաւ այդ շղթաների աննախադէպ վերադասաւորումների մեկնարկը, ինչը որոշակի հնարաւորութիւններ է ներկայացնում ոչ միայն առանձին ընկերութ­իւնների, այլեւ երկրների համար: Բայց դրանք հնարաւորութիւններ են, որոնցից կարող են օգտուել համապատասխան արհեստավարժական եւ այլ կարգի կարողութ­իւններ ունեցող ընկերութիւնները: Օրինակ, դժուար է պատկերացնել, թէ հայկական ո՞ր ընկերութիւնը կարող է դառնալ «Apple» -ի մատակարար IPhone-ի մասով:

– Աշխարհը, իհարկէ, այլեւս առաջուանը չի լինի, եւ նոր աշխարհում յաջողելու համար պէտք է հասկանալ վաղուայ խնդիրներն ու այսօր գտնել դրանց լուծումները:

– Այնպէս չէ, որ աշխարհը միշտ եղել նոյնը եւ այս համավարակի ազդեցութեամբ էապէս փոխուելու է: Ըստ որոշ հեղինակաւոր հետազօտողների՝ 100 տարուայ ընթաց­քում, միջին հաշուով, հանդիպում է համավարակի 3 դէպք: Մարդկութիւնը միշտ էլ գտնում է ելքը դժուարին իրավիճակներից: Միաժամանակ, տնտեսութեան մէջ տեղի ունեցող փոփոխութիւնները պարբերաշրջանային են, ինչի վերաբերեալ տեսութ­իւններ են մշակուել: Դրանցից ամենաճանաչուածը Նիկոլայ Կոնդրատի ալիքներն են («բարձրացնող» եւ «ցածրացնող») կամ տնտեսական իրադրութեան մեծ ալիքները («Կ – ալիք»):

2008 թ. հրապարակուած «Գիտելիքահենք տնտեսութիւն. հնարա­վո­րութ­իւններ եւ մարտահրաւէրներ» իմ հեղինակած մենագրութեան «Փոփոխութիւնների երկար ալիքները» մասում նշել եմ, որ 2035-2040 թուականներին կ՛աւարտուի 5-րդ «Կ-ալիքը» եւ, ենթադրաբար, 2020-2025 թուականներին կը սկսուի ցածրացնող ալիքը եւ որ այդ փոփո­խութիւններին պատրաստ լինելը կարեւորւում է ոչ միայն կորուստներից խուսափելու, այլեւ հնարաւորութիւններից օգտուելու տեսանկիւնից: Ընդ որում, հիմնուելով Կոնդրատեւի տեսութեան վրայ, առաջարկել եմ «գիտելիքի կուտակման մեծ ալիքի» գաղափարը. այդ ալիքները 15-20 տարով նախորդում են «Կ – ալիքներին», այսինքն, որ­պէսզի արհեստագիտական նոր նորարարութիւններ լինեն, դրանց հիմքում պէտք է լինեն նոր գիտելիքներ, որոնք կուտակւում են այդ նորարարութիւններին նախորդող ժամանա­կահատուածում: Ի դէպ, 1990-ական թթ,-ների սկզբին մեկնարկած 5-րդ «Կ – ալիքի» ընձեռած հնարաւորութիւններից Հայաստանը, ինչպէս որ նախկին խորհրդային երկրները լիարժէք չօգտուեցին, քանի որ զբաղուած էին պետականաշինութեամբ, նոր տնտեսակարգին անցմամբ: Հայաստանի բեռն աւելի ծանր էր. երկրաշարժ, տեղական խնդիրներ, տնտեսական շրջափակում: Դրա արդիւնքում, 30 տարի անց, մեր տնտե­սութիւնն ընդա­մէնը 14 -15 մլրդ տոլար է կազմում…

Հետեւաբար, Ձեր նշած  «վաղուայ խնդիրները» պէտք է դիտարկել հենց այդ հատուածակողմով, մարդկային դրամագլուխը (capital) կուտակելու տեսանկիւնով: Այդ խնդիրները լու­ծողներին կամ «վաղուայ սերնդին», որը ներկայում անցման շրջանի փուլերում գտնուող պատանիներն ու երիտա­սարներն (12-24 տարեկան) են, պէտք է նախա­պատրաստել դրան, նրանց օժտել ինքնազարգացման յատկանիշներով, ինչն իրենց հնարա­վո­րություն կընձեռի կեանքի պարբերաշրջանի աւելի ուշ փուլերում շարունակել սովորել, զարգանալ ու ոչ միայն պատրաստ լինել փոփոխութիւններին, այլեւ լինել դրանց նախաձեռնողներ՝ ապահովելով հասարակութեան եւ տնտեսութեան դինա­միզմը:  

–Ինչպեժէ՞ս է փոխուելու Հայաստանի տնտեսութիւնը, ըստ Ձեզ։  

-Հայաստանի տնտեսութեան ներկայիս կառուցուածքով հնարաւոր չէ աւելացուած մեծ արժէք ստեղծել: Մեր արտահանման ծաւալում աւելացուած արժէքի մասնա­բաժինը ցածր է, քանի որ գերակշռում է հանքարդիւնաբերական եւ գյուղատնտե­սական արտադրանքը: Հետեւաբար, տնտեսութիւնը պէտք է փոխուի առաջաւոր արհեստագիտական փոփոխութիւններին համընթաց: Միայն այդպէս հնարաւոր կլինի ունենալ մրցունակ, բնակչութեան համընդհանուր բարեկեցութիւնն ապահովող տնտեսութիւն: Բացի դրանից, տնտեսութեան կառուցուածքը պէտք է լիովի ապահովի երկրի տնտեսական եւ ռազմական անվտանգութիւնը: Ուղենիշը յետարդիւնա­բերա­կան, գիտելիքահենք տնտեսութիւնը պէտք է լինի:  

-Շնորհակալ եմ հետաքրքիր զրոյցի համար։

Զրուցեց՝ ՔՐԻՍԹԻՆԱ ԱՂԱԼԱՐԵԱՆ

«Զարթօնք»ի Երեւանի Աշխատակից

Աջակցէ՛ ԶԱՐԹՕՆՔ-ին. Ապահովէ՛ Անոր Գոյերթը

Ինչպէս Երկրագունդը՝ քաղաքները, ճամբաները խճողուած են, այդպէս ալ տարիները խճողուած են յատկանշական «Օր»երով,  որոնք կը  յուշեն, կը շեշտեն անոնց աւելի իմաստ եւ հանգամանք տալու հաւաքաբար եւ աշխարհին ծանուցելու, ծանօթացնելու եղելութիւն մը, կամ նպատակադրում մը, յանուն  մարդու  բարօրութեան ի հարկէ: Միացեալ Ազգերու խաղաղապահներու Օր, Մայրերու Օր, Հայրերու  Օր,Ոչ Ծխախոտային Օր, Ընտանիքի Համաշխարհային Օր,Հիւանդապահներու Օր եւ այլն  եւ այլն զորն ասեմ որ խոստովանիմ: Ամէն ազգ ունի նաեւ իր սեփական ազգային տօնախմբութեան Օրերը, ինչպէս մենք՝  ՍԲ. Ծնունդ, Վարդանանք, Ապրիլեան Սգայուշ, Մայիսեան Եռատօն, Մայիս 28 Առաջին Հանրապետութիւն, (Սարտարապատի Յաղթանակ) Նոյեմբեր  29 Խորհրդային Հանրապետութիւն,  Սեպտեմբեր  21-րդ Հանրապետութիւն որու մէջ կը շնչենք:

«2020 թուականի Ափրիկէի  օրուան կարգախօսն էր «ԼՌԵՑՆԵԼ ԶԷՆՔԵՐՈՒ ՁԱՅՆԸ՝ ՔՈՎԻՏ 19 ՀԱՄԱՃԱՐԱԿԻ ՇՐՋԱԳԻԾԷՆ ՆԵՐՍ» «ԱՓՐԻԿԵԱՆ ՄԻՈՒԹԵԱՆ» կազմակերպութեան խաղաղութեան եւ անվտանգութեան բաժանմունքին կողմէ «ԼՌԵՑՆԵԼ  ԶԱՆԳԵՐԸ» …Նպատակը՝ Ափրիկեցիներու մէջ արթնցնել խաղաղութեան եւ զարգացման միջեւ գոյացուած սերտ իմաստը: Ափրիկէի Օրը կը նշուի ամէն տարի Մայիս 25ին ոգեկոչելու համար Ափրիկէի Միութեան հիմնարկի ծնունդը որ տեղի ունեցաւ Ատիս Ապեպայի մէջ՝ 25Մայիս 1963ին: «Ափրիկէի Օր»ը նկատուած է իբրեւ ազգային պետական տօն Ափրիկէի տարբեր երկիրներու մէջ: Մշակութային եւ գեղարուեստական ձեռակերտներ ցոյց տալու Ափրիկէի գեղեցկութեան հմայքը:»

Սակայն բանականութեան ցուցմունքները ցախերու պէս կը փշրուին բնազդին հաստաբուն կոճղին վրայ. Հուսկ՝կը մնան ԱՆԶՕՐ եւ այդպէս նոյն երէկը ամենօրեայ, նոյն լուսինը  պարտուած ու որբ կ՛ընթանան դարերէ ի վեր միասին բայց հակադիր. Ուստի դարերն ալ հազարամեակներէ մեզի կու գայ նոյն խորքով թէեւ տարբեր զգեստներով: Հինէն, փիլիսոփաներու, կրօններու թելադրութիւններն ու ցուցմունքները կը կրկնուին ու կը կրկնուին սակայն ո՛չ կը մաշին ոչ ալ կը հիննան ոչ ալ կ՛իրագործուին: Կը կառուցուին ու կը քանդուին Աշրամներ, Եկեղեցիներ, Մզկիթներ վերջապէս աղօթատեղիներ ու կ՛ընթանայ կեանքը իր օրէնքին հլու յիշեցնելով պտըտուիր պտըտուիր կարուսել  ես քո երգը վաղուց եմ լսել:Վաղուց, հազարաւոր տարիներէ նոյն ցանկութիւններն ու նոյն կրկնութիւնները. Մեզի հասած եւ այնքան ընդհանրացած գիրքերէն (տախտակ) Կիլկամիշի հերոսամարտն է (ամէն ինչ տեսածի մասին): Դիրքի չարաշահում, նախանձ, սէր, ընկերակցութիւն, հակամարտութիւն աստուածային միջամտութիւն եւ այլն ու ամէնէն շեշտուածը՝ վախճանական նպատակը, ԱՆՄԱՀՈՒԹԵԱՆ ՏԻՐԱՆԱԼՈՒ ՏԵՆՉԸ ու պատասխանը անոր.- «Աստուածները, երբ ստեղծում էին մարդուն,- նրան մահ սահմանեցին, կեանքն իրենց ձեռքերում պահեցին»: Սակայն տենչացող մարդու համար հարցը հոս չի փակուիր. Ամէն գնով  անմահութիւն տենչացողներու  համար կայ ՀԱՒԱՏՔԸ, որ կը ներգործէ ու կ՛ունենաս յետ մահու ա՛յլ կեանք, գերիրական ու ցանկալի, որու համար զինուորագրուողներ պատրաստ են հրաժարելու ներկայ կեանքէն իսկ: Ամէն կրօն իրեն յատուկ հաւատով, որ անվիճելի է:  Եւ տարիները կը թաւալին, կ՛ըլլան դարեր:

Պտըտուիր, պտըտուիր կարուսել:

ՍԱՐԳԻՍ ՓՈՇՕՂԼԵԱՆ

«Զարթօնք»ի Երէց Աշխատակից

Աջակցէ՛ ԶԱՐԹՕՆՔ-ին. Ապահովէ՛ Անոր Գոյերթը

Հայաստանի Հանրապետութեան առաջին անկախութեան տօնը, ինչպէս ամէն տարի, այս տարի եւս հանդիսաւորապէս նշուեցաւ Անթիլիասի Մայրավանքին մէջ՝ հովանաւորութեամբ եւ նախագահութեամբ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Կաթողիկոսին եւ ներկայութեամբ Լիբանանի մօտ Հայաստանի Հանրապետութեան դեսպան Վահագն Աթաբեկեանի։

Հինգշաբթի, 28 Մայիս 2020-ին, աշխարհի չորս ծագերէն հայորդիներ, Կաթողիկոսարանին «Սիլիսիա Թի. Վի.»-ի ճամբով, միացան Անթիլիասի Մայրավանք եւ առցանց կերպով մասնակից դարձան Հայաստանի Հանրապետութեան նուիրուած «Գոհաբանական Մաղթանք»ին, որ տեղի ունեցաւ Մայր Տաճարին կողքին կանգնած Հայաստանի Հանրապետութեան Անկախութեան 100-ամեակի նուիրուած յուշակոթողին առջեւ։

Արարողութիւնը սկիզբ առաւ «Նշանաւ ամենայաղթ» շարականի երգեցողութեամբ։ Արարողութեան ընթացքին արտասանուեցան աղօթքներ եւ մաղթանքներ, ընթերցուեցան Աւետարանէն եւ առաքելական թուղթերէն հատուածներ, ինչպէս նաեւ տեղի ունեցաւ Հայաստանի եռագոյն դրօշի օրհնութիւն։

Աւարտին, Վեհափառ Հայրապետը տուաւ իր հայրապետական պատգամը։ Պատգամին մէջ ան ընդգծեց հաւաքական յիշողութիւններու նշումին եւ զայն նոր սերունդներուն փոխանցելուն հրամայականը։ Ան ըսաւ, որ հրաշքի համազօր երեւոյթ էր Հայաստանի անկախութեան հռչակումը՝ թէկուզ պատմական Հայաստանի կտոր մը հողի վրայ, որովհետեւ հայ ժողովուրդը դարեր շարունակ հալածանքի ու ստրկութեան ճիրաններուն մէջ կը տուայտար, եւ նշեց, որ հրաշքը կ՚իրականանայ հոն, ուր ամուր հաւատք, կամք, ներքին միասնականութիւն եւ հայրենիքին համար նոյնիսկ արիւն թափելու սրբազան նախանձախնդրութիւն կայ։ Հայրապետը յայտնեց, որ միշտ ալ դառն եղած են աշխարհաքաղաքական պայմանները հայ ժողովուրդին համար եւ թէեւ ազատ ու անկախ Հայաստանի կեանքը երկար չտեւեց, սակայն անկախութեան ոգին ու տեսլականը տակաւին անմեռ է՝ մարմնաւորուած եռագոյն դրօշով։ «Սիմոն Վրացեան, Լեւոն Շանթ, Նիկոլ Աղբալեան, Կարօ Սասունի, հերոսներ, բարձրագոյն աստիճանի հայրենասէրներ, որոնք տասնամեակներ շարունակ Անթիլիասի Մայրավանքի սրբազան հողին վրայ մեզի հետ աղօթեցին, տագնապեցան, երազեցին ու պայքարեցան՝ ի խնդիր Հայաստանի անկախութեան վերահաստատման, ամբողջական Հայաստանին ու ամբողջական հայութեան»։

Հայրապետը երեք կէտերու մէջ ամփոփեց Մայիս 28-ի պատգամը։ Ան ըսաւ, որ իւրաքանչիւր հայու համար առաջնահերթութիւն է ներկայ ազատ անկախ Հայաստանի հզօրացումը, անկախութեան ամրացումը, տնտեսութեան ծաղկումը եւ միջազգային յարաբերութիւններուն ծաւալումը։ Անդրադառնալով Արցախին, Նորին Սրբութիւնը անգամ մը եւս հաստատեց, որ Արցախի անկախութեան ամուր պահպանումը, հերոս բանակին առաւել կազմակերպումը, Արցախի հայութեան իր սրբազան հողին ամուր կապուածութիւնը, իւրաքանչիւր հայու եւ ողջ հայութեան համար պէտք է դառնայ ամենօրեայ տագնապ։ «Չմոռնանք, որ Արցախի հզօրացումն ու անվտանգութեան ամրացումը Հայաստանի՛ հզօրացումն է։ Հայաստանին ու Արցախին հզօրացումը մեր ազգային պահանջատիրութեան ամուր հիմքն է», շեշտեց Հայրապետը։ Երրորդ եւ վերջին կէտին մէջ Նորին Սրբութիւնը խօսեցաւ 1918-ի Հայաստանի ընկերատնտեսական պայմաններուն մասին՝ տնտեսական տագնապ, համաճարակ, արտաքին ճնշում եւ թշնամիներով շրջապատում, եւ յայտնեց, որ ներկայ հանգրուանին եւս Հայաստան նոյնանման վիճակի մէջ կը գտնուի. «Զգո՜յշ, Հայաստանի պահպանումը մեր ժողովուրդին համար գերագոյն սրբութիւն պէտք է դառնայ։ Այսօր եւս, մեր պայմանները դառն են՝ ներքին թէ արտաքին. հետեւաբար, հայրենի մեր ժողովուրդը պէտք է հեռու մնայ բեւեռացումներ յառաջացնող, ներքին լարուածութիւն սրող, մեր ժողովուրդի ներքին ոյժը ջլատող ամէն տեսակ մօտեցումներէ» շեշտեց Վեհափառ Հայրապետը։

Նորին Սրբութիւնը իր պատգամը եզրափակեց յորդորելով համախմբել հայութեան  ներուժը եւ յարգել Մայիս 28-ի կտակը։

Աջակցէ՛ ԶԱՐԹՕՆՔ-ին. Ապահովէ՛ Անոր Գոյերթը