ԼԱԹՎԻԱՅԷՆ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԱՐՁԱԳԱՆԳՆԵՐ. ՄԷԿ ԵԿԵՂԵՑԻ, ԵՐԿՈՒ ԽԱՉՔԱՐ ԵՒ… ԵՐԵՍՈՒՆՉՈՐՍ ՃԱՇԱՐԱՆ

ԼԱԹՎԻԱՅԷՆՀԱՅԿԱԿԱՆԱՐՁԱԳԱՆԳՆԵՐ. ՄԷԿԵԿԵՂԵՑԻ, ԵՐԿՈՒԽԱՉՔԱՐԵՒ… ԵՐԵՍՈՒՆՉՈՐՍՃԱՇԱՐԱՆ

 

ՀՐԱՅՐՃԷՊԷՃԵԱՆ

 «Եթէայսօրմերհամայնքներըչզօրացնենք, վաղըմերունեցածներնալպիտիկորսնցնենք»:

Խոսրովքհնյ. ՍտեփանեանըԷսթոնիոյ, ԼաթվիոյեւԼիթուանիոյհայկականգաղութներունհոգեւորհովիւնէ: ԱնՀայաստանէնկուգայեւեռանդովկըլծուիպալթեանայսերեքերկիրներուհոգեւորեւկազմակերպչականառաջնորդութեանաշխատանքներուն: ՏէրհօրնստավայրըՌիկան` Լաթվիոյմայրաքաղաքնէ:

ԱմիսըերկուկիրակիՌիկայիմէջկըպատարագէ, մէկանգամ` Թալինի (Էսթոնիա), մէկանգամալՎիլնիւսիմէջ (Լիթուանիա): Այսերեքերկիրներըսահմանակիցըլլալովհանդերձ, կըգտնուինաշխարհագրականբաւականլայնտարածութեանմըվրայ, ինչորկըստիպէքահանայիներկարճամբորդութիւններկատարելիրառաքելութեանիխնդիր:

 

Ռիկանգեղեցիկքաղաքէ: Անորշէնքերըկառուցուածեն «եուկընսթայլ» տիպիճարտարապետականոճով, որընթացքառածէ 19- 20-րդդարերունեւստեղծածյատուկկենցաղեւմտածողութիւն` արուեստիեւփիլիսոփայութեանբնագաւառներունմէջ: Արուեստիայսոճըոչմիայնբնորոշդիմագիծմըկուտայքաղաքին, այլնաեւ` տարբերփայլք: ԼաթվիանմասկազմածէԽորհրդայինՄիութեան: 1990-ինառաջիներկիրներէնէր, որանջատուեցաւԽորհրդայինՄիութենէնեւկերտեցանկախհանրապետութիւն: ԱյսօրԼաթվիանանդամէԵւրոպականՄիութեան` ոչմիայնկենսամակարդակինշնորհիւ, այլնաեւ` ճարտարարուեստականյառաջխաղացքին: Թէեւռուսերէնըեւանորազդեցութիւնըառկայենտակաւին, բայցզգալիէնաեւտեղացիժողովուրդինկողմէզգայնութիւննուվերապահութիւնըանոնցնկատմամբ:

ՀայկականիրականութիւնըսկսածէրզարգանալԽորհրդայինՄիութեանօրերուն, երբ  գաղութըկըհաշուէրմօտաւորապէսեօթըհազարհայ: ԱնոնքՀայաստանէնեկածէինուսանելունպատակով, կամ` աշխատանքգտնելու: Ներկայիսգաղութըհազիւ 2500 հոգիկըհաշուէ: Շրջանինմէջտիրողտնտեսականտագնապըպատճառդարձաւնաեւ, որմեծթիւովհայերհեռանաներկրէն:

ՏէրԽոսրովինհամարքրիստոնէականհաւատքըեւազգայինարժէքներըսրբութիւններեն, որոնցհամարեւանոնցպահպանմանիխնդիրկըտագնապիան, մանաւանդորխառնամուսնութիւններունիբրեւհետեւանք` հայազգիզաւակներըհետզհետէկըհեռանանհայկականջերմմիջավայրէն:

Բայցյուսահատութիւնչիճանչնարհայհոգեւորականը: 2005 թուականիննշանակուածէայդտարածաշրջանիհոգեւորհովիւ:  Որպէսհոգեւորտեսուչ` անՂարաբաղիմէջծառայածէ, եւատիկազինքաւելիգօտեպնդածէհայունարդարպայքարովեւազգայինինքնորոշմանարժանիքներով:

Ռիկայիհայկականեկեղեցւոյշինարարականաշխատանքներըսկսածեն 1997-ինեւմնացած` կիսատ: Համայնքիհոգեւորառաջնորդութիւնընորստանձնածհովիւըանմիջապէսկըձեռնարկէեկեղեցւոյկառուցմանեւշինարարականաշխատանքներուամբողջացման: 2009-ինշինարարութիւնըիրլրումինկըհասնի, եւ 2011-ինեկեղեցինկ՛օծուիեւկ՛անուանակոչուիՍ. ԳրիգորԼուսաւորիչ:

Տակաւինկայաւելի՛ն. տէրհայրըայսքանովչիբաւարարուիրեւկըսկսիբանակցութիւններվարել  քաղաքապետարանինհետ, որպէսզիեկեղեցւոյհանդիպակացփողոցընոյնպէսՍ. ԳրիգորԼուսաւորիչանուանուի:

«Եկեղեցւոյշինարարութեանկողքինանհրաժեշտէհաւատքկերտել», կ՛ըսէտէրհայրը: Հաւատքիհասկացողութիւնըանորհամարընդհանրականէ:  Անկըհաւատայքրիստոնէականարժանիքներուն, նաեւ` ընկերայինուգաղութայինկեանքինմէջազգայինարժէքներունուգիտակցութեան:

«Անհրաժեշտէհայունմէջվառպահելանձնազոհութեանգիտակցութիւնը: Ամէնհայպէտքէզգայ, որհայկականգաղութըկըպահուինուիրուածութեամբեւհայկեանքինմէջգործօնմասնակցութեամբ», կ՛ըսէհոգեւորհովիւը:

Հայկականգաղութինմէջչկանկուսակցականկառոյցներ, հետեւաբարհայիրականութեանմէջեկեղեցինդարձածէմիակկեդրոնատեղին, որիրհովիւինհետմիասինկըհաւաքէեւիրարուկըմիացնէհայգաղութինզաւակները: «Այսիմաստովգաղութըինծիկընայիոչմիայնորպէսհոգեւորհովիւ, այլեւ`  ազգայինառաջնորդ, հետեւաբարպարտաւորութիւններսեւպարտականութիւններսշատեն»:

Թէեւփոքրժպիտմըուրուագծուեցաւտէրհօրդէմքինվրայ, բայցանորետինկայծանրաբեռնուածութիւն, նաեւ, մերթընդմերթ, յուսահատութեան  դրսեւորումներ:  «Պէտքչէմոռնալ, որեսալմարդեմ», շարունակեցան:

Հայկականմիօրեայվարժարանըկիրակիօրերըկըգործէեկեղեցւոյգետնայարկսրահինմէջ: Դասապահերըկըսկսինառաւօտեանժամըտասէնմինչեւերեկոյեանժամըվեց: Ութտարեկանէնմինչեւվաթսուներեքտարիքի  հայորդիներկըմասնակցինհայերէնդասաւանդութիւններուն: Մօտաւորապէսերեսունհայերկանոնաւորկերպովկըհետեւինդասընթացքներուն:

ՏէրԽոսրովայսքանովբաւարարուածչէ: «Եթէհայապահպանմանմասինպիտիմտածենք, անհրաժեշտէունենանքամէնօրեայհայկականվարժարան: Հայոցլեզուիգործածութիւնըյատկապէսնորսերունդիմօտհետզհետէկընուազի: Նոյնիսկերբտուներունմէջհայերէնկըխօսինքմանուկներունհետ, ընդհանրապէստեղականլեզուովկամռուսերէնովկըպատասխանենմեզի»: Ասիկատէրհօրցաւերէնմէկնէ, որունհամարկըտագնապի: «Եթէմերհամայնքըայսօրչզօրացնենք, վաղըմերունեցածնալ  կըկորսնցնենք», կըհաստատէան:

ՀայկականայսօրուանիրավիճակըիրիւրայատուկտեղնուդրոշմըունիՌիկայիմէջ: Մէկեկեղեցիմը` Ս. ԳրիգորԼուսաւորիչ, որհայունհոգեւորեւազգայինպատուանդաննէ, երկուխաչքար` մէկըեկեղեցւոյշրջափակինմէջ, իսկմիւսը`քաղաքիկեդրոնականմասին` Հայաստանիմէջքրիստոնէութեանպետականացման 1700-ամեակինառիթովկառուցուած: Այսերկուխաչքարերըհայուն «ապրող» եւ «ապրելու» հրամայականներունվկայութիւններնեն: Բայցկայնաեւաւելին… երեսունչորսհայկականճաշարան` «Արմենիա», «Աղթամար»եւուրիշներ, որոնքկըգործենմայրաքաղաքիտարբերշրջաններունմէջեւվստահաբարհպարտութիւնկըներշնչենհայուն:

ՏէրԽոսրովաչալրջութեամբկըհետեւիքաղաքականբոլորիրադարձութիւններուն:

«ԹրքականգործօնըշատզօրաւորէԼաթվիոյմէջյատկապէս` ցեղասպանութեան 100-ամեակինախօրեակին», կ՛ըսէան: «Չեմգիտեր` ինչպէ՞սպէտքէկազմակերպուիլայսբոլորինդիմաց»: ՏէրԽոսրովինայսհարցադրումը, կ՛ենթադրեմ, ոչմիայնիր, այլնաեւինծիուհամայնհայութեանկըվերաբերի` որպէսմէկմեծմարտահրաւէր. «Ինչպէ՞սպէտքէկազմակերպուիլ»:

Չեսկրնարչմտածել, թէորքա՜ն «գունագեղ» էհայկականսփիւռքը, որքա՜ն «այլազան», եւայսօրերուննաեւ` «փոխուող» իրականութիւն, երբմայրհայրենիքէնարտասահմանկ՛անցնինմեծթիւովհայեր:

Բայց «գունագեղ», «այլազան» եւ «փոխուող» իրականութիւններըունինմէկ   հասարակյայտարար, մեծպարտականութիւն` հայապահպանում: Անհրաժեշտութիւն` հայըհայպահելու, որովհետեւատիկաոչմիայնայսօրուան, այլնաեւվաղուանգրաւականնէ: ՏէրԽոսրովիմտահոգութենէնմեկնելով` հայկականիրականութիւնըկըկանգնիմեծառաքելութեանդիմաց. արդարեւ, եթէապագանպիտիերաշխաւորենք, պէտքէսկսինքայսօրուանտուեալներըգուրգուրալէն:

ԼիբանանեանշարժապատկերիարուեստիլաւներկայացուցիչներէնՆատինԼապաքիիվերջինժապաւէնինխորագիրը  ուսանելիպէտքէըլլայնաեւհայունհամարայսօր: Լիբանանիքաղաքացիականպատերազմիմթնոլորտէնետքուանորստեղծածքաղաքական, ընկերային, կրօնականեւմշակութայինհանգուցայինիրադարձութիւններէնետքբեմադրիչըհարցկուտայ. «Եւհիմադէպիո՞ւր» (հալլալաուէյն), ասիկավերածելովիրժապաւէնիանուան:

Թէեւշարժապատկերինխորագիրըլիբանանցիինուանորապրածիրականութեանմասինէ, բայցմօտէնկ՛առնչուինաեւհայունեւանորապրածիրականութեան:

ԴիտելովՌիկայիհայկականիրականութիւնըեւբոլորմնացեալիրականութիւններըսփիւռքիտարածքին` անհրաժեշտէ, որհարցտանքմենքմեզի. «Եւհիմադէպիո՞ւր»:

ԵթէպահանջատիրութիւննէմեծագոյնօրակարգըՀայոցցեղասպանութեան 100-ամեակին, ուրեմնհայապահպանումըմերներհայկականմեծագոյնհիմնահարցըպէտքէըլլայ:

«Եւհիմադէպիո՞ւր» մերպատմութեանայսմեծագոյն  անկիւնադարձայինառիթովանպայմանդէպիպահանջատիրութիւն, ե՛ւհայապահպանում:

Այսերկուքըիրարուհետեւիրարմովկամրջուածեն, իրարմովկըզօրանանումանաւանդ` կ՛իրականանան:

ՄինչայդԼաթվիայէնհայկականարձագանգներըկըլեցնենհայուհոգին: Մէկեկեղեցի, երկուխաչքարեւերեսունչորսհայկականճաշարան: Հայունշարունակականութեանգործօնինփոքր, բայցկարեւորկենդանիմէկպատկերը, զորպէտքէտանինքվաղուան: